Ontwikkelen vanuit vertrouwen, nabijheid en kracht

Op de Zeist Academie volgen medewerkers van de gemeente bij voorkeur lessen bij elkaar. Zelfs het opmerkelijke project Bezuinigingsdialoog was goed voor de interne mobiliteit.

Leren solliciteren

De coaches leren medewerkers onder andere solliciteren. Zeist wisselt ook vacatures uit met buurgemeenten. Een loopbaanstap maken medewerkers uiteindelijk zelf; LOT wil dat mensen zelf hun loopbaan sturen. Vork heeft bijvoorbeeld een medewerkers gecoacht waarvan hij hoorde dat ze een nieuwe functie bij de plaatselijke bibliotheek heeft gevonden.

Zeist Academie

Alle medewerkers kunnen leren aan de Zeist Academie waar eigen personeel vaak opleidingen verzorgen– niets zo leerzaam als zelf doceren. Zo geeft de burgemeester een cursus politieke sensitiviteit, waaraan iedereen kan meedoen. Leren gebeurt ook on the job, mede dankzij tijdelijke projecten.

Medewerkers kunnen zichzelf kandideren voor een projectrol. Bijzonder was het project ‘Bezuinigingsdialoog’ uit 2011: achttien ambtenaren begeleidden groepen experts uit de samenleving die bezuinigingsvoorstellen bedachten, een project van een half jaar.

Het reguliere werk van de ambtenaren werd tijdelijk door collega’s overgenomen. Van Rootselaar was een van de begeleiders: ‘Ik heb ontzettend veel geleerd: ingewikkelde vergaderingen voorzitten, financiële kennis, et cetera. Een collega nam mijn werk tijdelijk over, dus het was ook goed voor interne mobiliteit.’

Het LOT en de Bezuinigingsdialoog krijgen de steun van de OR, aldus Anita Beenen-Oskam van het georganiseerd overleg. De werkwijze past in de visie van gemeentesecretaris Ineke Lissenberg. Bij elke vacante klus roept ze: ‘Wie van ons kan dit doen?’.

Netwerken maakt deel uit van de manier waarop Zeist meer en meer te werk gaat: projecten draaien middenin de samenleving – zoals de bezuinigingsdialoog.

Wat levert het op in Zeist?

Van Rootselaar vertelt over een loopbaansucces: ‘Een hovenier kon na een operatie niet meer bukken en tillen. Toen de functie van bode vrijkwam, heeft hij daar met mijn hulp succesvol op gesolliciteerd.’ Soms worden mensen ‘10 centimeter groter’ nadat Van Rootselaar hen geïnterviewd heeft over dingen waar ze trots op zijn.

Wat mensen vertellen, vertaalt Van Rootselaar naar competenties, waardoor mensen ontdekken wat ze kunnen. Dat is goed voor hun inzetbaarheid. Beenen-Oskam ziet dat medewerkers ook dankzij de bezuinigingsdialoog breder inzetbaar zijn geworden. Wel ziet zij risico’s voor vakmanschap: ‘We moeten de waarde van vakmanschap niet uit het oog verliezen.’ Ze ervaart volop bevlogenheid: ‘Mensen werken hard en met plezier.’ Verloop en verzuim zijn liggen dan ook onder het gemiddelde.

Waarom is Zeist met O&M aan de slag?

De strategie van Zeist staat in het visiedocument Op weg naar verder: De gemeente wil voortdurend leren en ontwikkelen. Lissenberg: ‘In ons dagelijks werk zetten we kleine stapjes in de richting die we op willen. De wereld is te complex om vanuit een blauwdruk te veranderen. Onderdeel van onze visie is om talent te benutten en te ontwikkelen.’

Dit heeft volgens Vork gevolgen voor hoe Zeist mensen selecteert: ‘Niet op kennis en ervaring, dat plussen we wel bij. Wel op houding, gedrag en ontwikkelcapaciteit. We willen gedrevenheid.’ De aanleiding voor LOT was tweeledig. De cao stelde dat iedereen elke vijf jaar recht op loopbaanadvies heeft. Daar kwam een reorganisatie bij.

Een P&O medewerker riep daarop het LOT in het leven. Nadat het eenmaal liep, zijn er presentaties over het LOT gehouden voor de regiogemeenten. Het project Bezuinigingsdialoog illustreert volgens Vork de attitude die Zeist in alles uitstraalt, dus ook rondom ontwikkeling en mobiliteit: vertrouwen, nabijheid en kracht. ‘We hebben vertrouwen in de samenleving en in onze collega’s.

We wilden de nabijheid met de samenleving vanuit eigen kracht opzoeken. Of men nou bode of P&O’er was, iedereen kon zijn hand opsteken. Het vertrouwen dat we daarmee in onze mensen stelden, leverde energie op.’

Engelen en beren

Een engel bij de gemeente Zeist is het bevlogen management, met Ineke Lissenberg als drijvende kracht. Er is een cultuur van vertrouwen en geloof in de kracht van mensen. Wat ook helpt zijn succeservaringen, zoals die van de bezuinigingsdialoog.

Beren zijn er ook. Sommige medewerkers willen meer duidelijkheid. ‘Voordat je het weet maak je dan een stappenplan en schiet je in de bureaucratie’, aldus Lissenberg. Verder is projectmatig werken rechtspositioneel lastig. Bijvoorbeeld bij de Bezuinigingsdialoog: ‘Mensen hadden verschillende functieniveaus maar oefenden tijdelijk dezelfde rol uit. Hoe doe je dat qua beloning? Bij een experiment lukt het nog wel. Maar als deze werkvorm structureel wordt, dan komt er gedoe’, aldus Lissenberg. Tot slot is er het eerder genoemde risico van afnemend vakmanschap. Vork: “Het gevaar is dat we te veel met de toekomst bezig zijn en te weinig met de winkel die vandaag gewoon open is.”

Reflectie van de onderzoekers

Practice what you preach, dat doet Zeist: Met vertrouwen, nabijheid en kracht voortdurend ‘leren ontwikkelen en ontwikkelen leren’. Ontwikkeling is ingebed in de dagelijkse werkpraktijk, zoals de Bezuinigingsdialoog illustreert. Die bood medewerkers een kans om ‘on the job’ te leren en bracht en passant mobiliteit op gang.

LOT wordt gerund door een P&O’er en een lijnmanager, naast hun reguliere werk. Ook dit illustreert dat ontwikkeling en mobiliteit dicht naast de praktijk staan. Zodoende realiseert de gemeente een ontwikkelcultuur, waarin medewerkers regelmatig wat nieuws doen.